In de afgelopen zomervakantie las ik twee boeken over het onderwerp macht. Het eerste over Mark Zuckerberg, de oprichter van FaceBook, het verhaal over hoe een nerd met een ideaal om mensen met elkaar te verbinden verandert in iemand die meegesleurd wordt in succes, roem, macht en geld. Het tweede van en over Jacinda Ardern, de vrouw die met 37 jaar de jongste premier van Nieuw-Zeeland werd en daarin een empathische leiderschapsstijl ontwikkelde die alom geprezen wordt. Het eerste boek draagt als titel: “Careless People – Over macht, hebzucht en waanzin”, het tweede: “De nieuwe macht – Het leiderschap van de toekomst”.
Wat we in de huidige tijd om ons heen zien is een ontsporing van de macht. Het verhaal van Facebook geeft daar een helder voorbeeld van. Sarah Wynn-Williams schetst een bijzonder gedetailleerd beeld van hoe een ideaal dat vorm kreeg in 2004 uitgroeide tot een wereldwijd platform met een enorme invloed op alle domeinen van ons leven. Sarah, die een functie in het hart van FaceBook functioneerde, was een van de weinigen die daarbij de groei van verantwoordelijkheid voelde die dit met zich meebracht, terwijl ze om zich heen dit verantwoordelijkheidsgevoel juist voelde afbrokkelen. Hierdoor kon FaceBook onder andere in Myanmar in 2014 als wapen ingezet worden door ‘fake news’ te verspreiden zonder dat het management van FaceBook ingreep. En zo werd het ook mogelijk dat in de aanloop naar de verkiezingen in Amerika in 2016 een team van Facebook nauw samenwerkte met een team van Trump om kiezers op grote schaal te beïnvloeden en manipuleren. Intern werd dit dan ook de FaceBook-verkiezingen genoemd. Het moderaten en verwijderen van desinformatie of aanzetten tot geweld kreeg steeds minder aandacht. Sarah beschrijft hoe zij zich steeds verantwoordelijker en tegelijkertijd steeds machtelozer voelde en uiteindelijk ontslag nam om vervolgens haar boek te schrijven. Een boek dat Facebook heeft geprobeerd te verbieden.
Het autobiografische verhaal van Jacinda Ardern leest daarna als een hoopvolle tegenhanger van de machtshonger die we zien ontstaan bij Mark Zuckerberg en de mensen om hem heen. Zij is een voorbeeld van ‘empathisch leiderschap’, macht die vertrekt vanuit betrokkenheid. Een van de eerste maatregelen die onder haar bewind werd ingevoerd was het ‘Best Start Payment’ waarbij de ouders van een nieuwgeborene in een periode van een week tot drie jaar een toelage konden ontvangen om hen te ondersteunen. Ook bij de terreuraanval in Christchurch toonde ze haar betrokkenheid op een zeldzame manier van aanwezig zijn door zowel Maori als Engels te spreken voor een grote menigte en door een hoofddoek te dragen bij haar bezoek aan de Islamitische gemeenschap. Haar boodschap daar was: “Wij zijn jullie en jullie zijn wij.” Toen Trump haar belde met de vraag wat Amerika na deze aanslag voor Nieuw-Zeeland kon betekenen was haar antwoord: “U kunt medeleven en liefde voor alle moslims tonen.” Jacinda heeft haar tweede termijn uiteindelijk niet afgemaakt omdat ze meer tijd aan haar gezin wilde besteden. Ook dat is verantwoording nemen voor wat het leven van je vraagt. Vanaf 2023 is ze verbonden aan de Harvard Kennedy School in de VS als docent en onderzoeker.
Het vraagstuk van de macht lijkt te zijn of het draait om degene die de macht ambieert vanwege zichzelf ofwel om er iets goeds mee te doen voor de ander. Dat klinkt eenvoudig, maar is het niet. Zo is de politiek doorspekt met het doen van verkiezingsbeloften die grotendeels bedoeld zijn om aan de macht te komen. Daardoor heb je jezelf al automatisch min of meer gecorrumpeerd, eenvoudig omdat je niet alles waar kunt maken. Je bent meer geneigd de mensen te vertellen wat ze willen horen en minder wat ze moeten weten. Het populisme is eigenlijk alleen maar een extremere versie daarvan. Gelukkig zijn er links en rechts voorbeelden van hoe het wel kan, vaak in de basis van de samenleving, waar leiders opstaan die zich in dienst van de gemeenschap stellen. Zo hebben we in Aalten, waar wij nu wonen, binnen enkele weken een burgerinitiatief gecreëerd om draagvlak te creëren rond de komst van een AZC als antwoord op de negativiteit en angst die breed aangewakkerd wordt. Dit zijn weliswaar kleine stappen, maar wel met het effect van een steen in de vijver. Die maakt vanzelf steeds grotere kringen.
0 reacties