Systemisch werk

In het gezin van 10 kinderen waar ik uit kom was ik de rebel. We woonden met zijn allen in een kleine arbeiderswoning, hopeloos verstrikt in elkaar, waardoor er voortdurend conflicten waren. In systemische termen heet dat een ‘gezinskluwen’ leerde ik veel later. Als oudste jongen kwam ik het meest in opstand. Het resultaat was dat ik op 16-jarige leeftijd naar een internaat gestuurd werd. Dat bleek zowel een vloek als een zegen. Mezelf staande houden in een groep jongens van die leeftijd was zeker niet gemakkelijk. Maar tegelijkertijd was ik uit de ‘gezinskluwen’ en begon ik na te denken over wat er nu eigenlijk thuis aan de hand was. De tijdsgeest droeg daar ook aan bij: het was eind jaren ’60. Al snel las ik Freud, Reich en Marcuse. Mijn eerste grote inzicht schoot onverwacht als een bliksemschicht naar binnen: ‘Er is dus geen schuld, niemand is hier schuldig’. Ik realiseerde me dat alles wat er thuis mis ging niet aan mij lag en ook niet aan een van de anderen, maar aan iets groters, de context waar we samen in zaten. We waren terecht gekomen in een situatie waar niemand van ons voor gekozen had.

Dit ‘grote’ inzicht maakte de weg vrij om te gaan kijken wat er zich werkelijk afspeelde. Na mijn eindexamen HBS-b ging ik daarom Sociale Wetenschappen studeren en aan het eind van mijn studie Sociale Psychologie en Gezinstherapie. Zo kreeg mijn begin van systemisch denken handen en voeten. Tijdens mijn studie heb ik vooral veel opgestoken van Gregory Bateson, de vader van het systemisch denken. Een van de dingen die hij in de jaren ’60 al zei was: ‘Het probleem in de wereld is dat we de wereld proberen te vormen naar ons denken in plaats van andersom’. Nog steeds bijzonder actueel. Voor mij is de essentie van systemisch denken en werken het me op de eerste plaats verdiepen in het levende systeem, het organisme, erbij zijn. En vervolgens mogelijk vanuit een bescheiden houding een suggestie doen voor een meer optimale balans. Zoals Marina Abramovic, een performance artist, het eens formuleerde: ‘The most difficult thing to do is to do something that is close to nothing’. De kleinst mogelijke interventie blijkt vaak de beste.